Chaos

Vrij wetmatig gaat aan elke periode van een ‘nieuwe orde’ een chaos vooraf. Lord Jacob Rothschild (van de roemruchte bankiersfamilie) waarschuwt de wereld al jaren dat het na de Tweede Wereldoorlog opge-bouwde wereldwijde economische en geopolitieke systeem in gevaar is. Handelsoorlogen tussen de VS en China en de crisis in de eurozone zijn inmiddels de meest acute problemen die de stabiliteit van de huidige economische orde bedreigen. Maar ook de naar onvoorstelbare hoogte gestegen aandelen-koersen, terwijl de economische groei bijna overal afgezwakt of nihil is. Ook noemde hij de gekte van het huidige monetaire beleid, de ‘quantitative easing’, het uit het niets creëren van honderden miljarden euro’s (ofwel het bijdrukken van geld). Dat moet wel op zijn einde lopen, mede doordat de geopolitieke spanningen op de wereld blijven oplopen en steeds moeilijker op te lossen zijn. In dit geheel speelt ook een groeiend ‘populisme’ mee.  De volken beginnen in opstand te komen tegen de elite, tegen de open grenzen, de welvaart- en cultuurafbraak en tegen superstaten met geforceerde ‘diversiteit’ en islamisering. Een verwoestend hoog schuldenniveau in de eurozone zal op den duur eveneens grote spanningen opleveren, schulden die ooit toch moeten worden terugbetaald. Voor de EU dreigt nog het gevaar van de scherpe daling van de Turkse Lira (35% in een jaar). Europa heeft grote belangen in Turkije en de financiële markten zijn bang dat Europa daardoor wordt aangestoken. Alle eerdere grote veranderingen werden  voorafgegaan door chaos’, los van het feit dat veranderingen en innovaties soms ook geleidelijk kunnen verlopen. Als alle parameters op een bepaald moment tegelijk samenkomen kan er wél een massale mobilisatie ontstaan, die in naam van een ideologie strijd voert tegen onrecht, gericht op nieuwe inzichten om de huidige maatschappelijke orde te hervormen of zelfs omver te werpen. Als voorbeeld: de Renaissance en de Industriële Revolutie, zij werden beiden voorafgegaan door een periode van chaos.

Nostradamus, Michel de Nostredame, een apotheker geboren in het jaar 1503 (Provence), schreef in 1555 een boek genaamd: The Prophecies. Zijn profetieën schreef hij in centuriën (van centuria of honderdtal) verdeeld in enkele honderden kwatrijnen (gedicht van vier versregels en twee rijmklanken). Deze voorspel-lingen gaan tot het jaar 3797, waarvan er inmiddels 6.338 zijn uitgekomen. In het 10e kwatrijn van Centuria III voorspelt Nostradamus dat in 2022 de immigratie door gewapende conflicten, oorlogen en honger zal toenemen. Als gevolg hiervan zullen er meer volksverhuizingen komen. Hij voorspelt dat zeven keer zoveel migranten op de stranden van Europa zullen aanspoelen; wie niet sterft, wordt opgesloten. Er zal een klimaatoorlog uitbreken, mogelijk door een tekort aan hulpbronnen in het ene land, dat vervolgens een buurland zou aanvallen om aan bestaansmiddelen te komen. In het achtste kwatrijn van Centuria II voorspelt Nostradamus dat de Brexit nog maar het begin is en de hele Europese Unie voorbestemd is om in 2022 in te storten. Ook krijgen we te maken met droogte, overstromingen en de opkomst van nieuwe betaalmiddelen. De teksten staan in het  oud Frans en zijn vaag; we kunnen erin lezen wat we willen. Mensen willen altijd al graag weten wat de toekomst hen te wachten staat, toch is het verbazingwekkend dat in een tijd, gedicteerd door ratio en calculatie en ons steeds meer bekend wordt over natuurwetten, de behoefte groot is om die voorspellingen min of meer serieus te nemen. 

Adjiedj Bakas (1963, Nickerie, Suriname), communicatiewetenschapper en trendwatcher, beschrijft elk jaar hoe het opvolgend jaar er zo’n beetje uit zal gaan zien. Niet zozeer geënt op voorspellingen, maar op ontstane trends en signalen in de maatschappij. Trendwatching en futuring zijn geen exacte wetenschappen, maar de vraag naar trendwatching groeit. Het toenemend onzekerheidsgevoel, ook bij overheden en commerciële organisaties, wordt meer en meer een zoektocht naar zekerheid. Een trendwatcher biedt geen zekerheid maar kan wel goed de buitenwereld naar binnen brengen. In zijn nieuwste boek “Het tijdperk van chaos, de wereld na de pandemie” beschrijft hij de postcorona wereld. Die begint met een 2G-samenleving, waarin centrale banken en overheden met helikoptergeld strooien. Hij voorziet ook dat de belastingen omhoog gaan, er een energie-inflatie bovenop de wooninflatie ontstaat en de voedselprijzen zullen gaan stijgen en ook nog een foodrevolutie zal ontstaan: GMO meets Organic (het gebruik van genetisch gemodificeerde organismen is verboden in biologische producten). Energie ‘blackouts’ gaan normaal worden en er wordt fors bezuinigd op de zorg, waardoor zorgsparen voor bijvoor-beeld een nieuwe heup normaal gaat worden. Outsiders in de zorg zullen nieuwe doorbraakinnovaties gaan bedenken, waardoor een zorginfarct toch voorkomen kan worden. Digitalisering 4.0 houdt ons digitaal fit en hybride werken is er straks niet alleen voor kantoorwerkers, maar met de komst straks van 6G internet kan de chirurg ook van huis uit op lange afstand opereren. Het platteland zal een revival beleven, mede door het hybride werken en de komst van elektrische vliegtuigjes, die als vliegende bussen stad en platteland met elkaar verbinden. Er komen mini-kerncentrales, waardoor stabiele emissievrije energie voorhanden komt. Het reparatiegilde zal gaan bloeien: burgers creëren werk en toekomstverslimmers voor medeburgers in een tijd van stagflatie (een situatie waarin de inflatie hoog is, de economische groei vertraagt en de werkloosheid steeds hoog blijft). Containervervoer wordt duurder en bedrijven gaan daarom eigen vrachtschepen charteren. De drugsmaffia, Woke en de Klimaatkerk zorgen voor zelfvermin-king van het Westen. Bloedige aanslagen door Islamisten houden ons wakker. Ons huis wordt de ‘honden-mand’ waar we genieten van thuiswellness en de woonkeuken. We leren leven van lockdown naar lock-down. De nieuwe supermacht China doet ondertussen zich meer en meer gelden: de Koude Oorlog is terug. Welkom in de toekomst!

Bakas beschrijft trends, en trends strekken zich gewoonlijk uit over een langere periode dan een jaar. Maar ongetwijfeld herkennen we daarin wat momenteel al in beweging is. In zijn lezing van oktober 2021 over de nabije toekomst is hij concreter. Hij beschrijft dan de coronapandemie die inmiddels is uitgelopen op een chaos. Want wie een evenement wil organiseren of door de wereld wil reizen, begeeft zich in een mijnen-veld van regeltjes van wat wel en niet kan en mag. En die regeltjes kunnen van het ene moment op het andere moment anders zijn; op de dag van de reis, anders wel tijdens de reis. Onze leiders zijn de pan-demie ook gaan koesteren. Met steun hier en daar en doorbetaling van salarissen suddert onze samen-leving op een laag pitje door met straks misschien wel vijfde, zesde of zevende golven. Met evenzoveel inentingsronden en tijdens de periode van persconferenties en lockdowns hoeven de bewindslieden (‘gelukkig’) niet aan andere structurele problemen te denken. Ofwel corona is een ideale afleidings-manoeuvre die het rechtvaardigt eindeloos geld bij te drukken om te voorkomen dat het volk gaat morren en die de grote noden weet te verdoezelen. Maar o wee als de echte uitdagingen straks weer duidelijk zichtbaar gaan worden: ‘de massa-immigratie, islamitisch terrorisme, energiezekerheid, vergrijzing, onszelf aanpassen aan klimaatverandering, de gigantische schulden in de hele wereld, de economische en politieke machtsstrijd tussen de VS en China, de enorme ongelijkheid, de op zelfvernietiging van het Westen gerichte crypto-communistische Woke-beweging en Klimaatkerk die dagelijks in de media strooien met ondergangsporno, en de onzekere toekomst van de EU en de euro’, aldus Bakas.

Een sociologische duiding

Een eerste constatering is dat vanaf de jaren '80 al een individualisering van de maatschappij  aan de gang is en het is maar de vraag of zij té individualistisch gaat worden? Nu al is een deel van de bevolking onge-voelig voor sociale controle; twintig procent van de jongeren  trekt zich in hun gedrag al niets meer aan van anderen. Er is inmiddels een generatie opgegroeid (opgevoed!) waarvan een deel doorslaat naar ‘dit zijn mijn rechten’. Opvoedingsdeskundigen zien ook een aantal minder ontwikkelde basisvormen bij jongeren en kinderen. Blijkbaar is zelfregulatie steeds minder meegegeven bij de opvoeding. Dan hebben we het over  flexibiliteit, het binnen de perken houden van emoties en open staan voor feedback. Deze ontwikkeling heeft zeker gevolgen voor onze samenleving, want als dit verder zo door gaat zal de nood-zakelijke onderlinge samenwerking daaronder ernstig te lijden hebben. Het is goed dat er voor ieder ruimte is om een leven te leiden naar eigen wens, maar in steden met ruim 5 à 6000 inwoners per km2 hebben mensen ook ernstig rekening te houden met anderen. Daar heeft vrijheid ook niet dezelfde dimensie als op het platteland.                                                                                                                                            Een tweede constatering is dat we ons op macroniveau momenteel tussen 2 grote cycli bevinden. Vanaf het midden van de negentiende eeuw raakten we in een globaliseringsgolf. De coronapandemie vormt min of meer het startpunt van een ander tijdperk: de ‘Era of Disorder’ : het Tijdperk van de Wanorde of Chaos. Waar oude machthebbers plaatsmaken en oude machtsverhoudingen worden vervangen door nieuwe. Waar duizelingwekkende innovaties over elkaar heen buitelen en oude businessmodellen vervangen worden door nieuwe. Waar China tendeert naar het worden van de grootste economie van de wereld en Europa zal desintegreren. De coronapandemie is feitelijk een inbreker in de loop van het globaliserings-trillennium.  De koloniale- en mercantiele golf kwam op gang na de stapsgewijze verken-ning van Afrikaanse en Aziatische kusten en de ‘ontdekking’ van Amerika. De tweede golf, de industriële en imperialistische golf kenmerkte grootdeels de ‘lange negentiende eeuw’ met een uitloper in de tweede helft van de 20ste eeuw. De derde golf, de digitale- en financiële golf, brak rond de jongste eeuwwisseling aan en is duidelijk nog niet uitgeraasd. Opvallend is wel dat technologische ontwikkelingen steeds aan de grondslag lagen van verschuivingen in machtsverhoudingen, internationaal zowel als nationaal; zo ook hier. Technologische ontwikkelingen zijn momenteel voor nagenoeg een overgroot deel van de bevolking toegankelijk. Onze smart- en IPhones worden tegen minimumlonen en lage kosten in China geprodu-ceerd en zijn voor iedereen betaalbaar geworden. Maar in een globalistische wereld waar de wereldhandel floreert, kan het niets anders of er komt een botsing tussen nationale soevereiniteit en de eisen van de internationale handel. Steeds meer wordt onze inkomensontwikkeling afhankelijk van internationale schalen en overwegingen en de ontevreden bevolking kan bij niemand terecht. Zeker niet bij het politieke domein die dit nota bene zelf  heeft gecreëerd. Niet nationale, maar internationale oorzaken zijn de werkelijke reden dat mensen slecht worden betaald of werkloos raken. Een moeilijk te verteren boodschap, en daardoor wordt een bevolking steeds meer gevoelig voor populisme en extremisme. En de scheefgroei op de wereldschaal. zorgt dat de politieke kloof almaar groter wordt. Zowel de goedkope massaproductie als de toegang daartoe hebben gezorgd dat er app platforms ontstonden met een enorme impact op ons leven, op hoe we onszelf organiseren en op wat we intussen al van elkaar weten. Iedereen dus blij, zijn we geneigd te constateren. Was het maar waar: wereldwijd heeft deze ontwikkeling inmiddels bijgedragen aan een verbreding van de inkomenskloof. Twee decennia geleden bestonden platformbedrijven als Uber, Facebook, Amazon, Alibaba, Instagram of Facebook e.a. nog niet. Degene die bij hitech beursgenoteerde bedrijven betrokken zijn profiteren van de gigantische omzetten en van de stijgende waarde van deze bedrijven; de meeste anderen niet. Digitalisering en robotica zorgen voor een  enorme verschuiving in de organisatie en verdeling van werk en banen en heeft een remmende werking. Het onmogelijke van de globalisering wordt duidelijk in de export van kapitaal en geschoolde arbeid, en die is nationaal niet te repareren met belastingmaatregelen. Handelsakkoorden hebben onevenredig veel invloed op de welvaart en het welzijn van laaggeschoolde arbeidskrachten in de hele wereld. De normen voor beloning hebben een internationale basis, arbeidsmarkten zijn met elkaar verbonden, technologie is op grote schaal beschikbaar en toegankelijk. Globalisering is de onderstroom die al deze ontwikkelingen met elkaar verbindt, en op nationale schaal zorgen ze samen voor een snelkookpaneffect. Hyperglobalisering is globalisering die meer negatieve neveneffecten heeft dan we zouden willen en we dan niet met de bestaande politieke en economische instrumenten kunnen beheersen.

Vanaf de jaren 80 hebben we een enorme groei van de mondiale beroepsbevolking doorgemaakt, met als gevolg een matige loongroei en een matige inflatie waardoor de ongelijkheid explodeerde. In 2023 bereikt de mondiale bevolking  een recordstand van 8 miljard. Nooit eerder leefden zo weinig mensen onder de armoedegrens en behalve in conflictgebieden en bij een calamiteit (grote droogte) komen grote hongersnoden niet meer voor.  Ook bij arme mensen staat nu een TV, zijn die aangesloten op het internet en met hun smartphones kunnen ze zien waar ter wereld het beter leven is. Er is nu zelfs geld om mensensmokkelaars te betalen en via GPS op de smartphone kennis te delen over de beste migratieroutes. Succesvol kapitalisme bracht ons de Grote Volksverhuizing van de 21ste eeuw, hetgeen tot grote sociale onrust leidt. Opkomend bottom-up empowerment, een beweging van burgers met eigen undergroundmedia en gefaciliteerd door internet, waarin verenigde activistische burgers zich wapenen tegen uitwassen van de graaicultuur. Ons financieel-economische systeem raakt failliet, waar-voor de middenklasse de prijs betaalt. Maar er lijkt sinds 2015 een nieuwe variabele in het spel te zijn gekomen: individuele economische actoren die tezamen een krachtige menigte, een 'crowd' vormen. Vooral de digitalisering zorgde de afgelopen jaren voor steeds meer macht bij burgers die tegenwoordig toegang tot praktisch alle kennis van de wereld hebben en desnoods ook computerkracht in kunnen huren. Bovendien is hun bedrijvigheid vrij snel via crowdfunding te financieren. Ondertussen lijkt onze overheid steeds minder grip te hebben op samenleving en economie, terwijl de lage rentes zorgen voor steeds minder macht van de markt. Globalisering zal -noodgedwongen- een tandje langzamer gezet moeten worden en veranderen in slowbalisering. De Y-generatie, de geborenen tussen 2000 en 2015 die op dit moment zoveel moeite hebben om op de huizenmarkt te komen, zullen in aantallen de babyboomers overstijgen en grote veranderingen bewerkstelligen in de belastingstelsels. Belastingen zullen zeker omhoog gaan, alle overheden hebben immers dringend geld nodig, ook die op inkomens, vermogens, nalatenschappen en vastgoed. Een herverdeling tussen de generaties zal het gezicht worden van de komende periode. De enorme schuldenberg die Europa aan het opbouwen is zal vrijwel zeker wel doorge-schoven gaan worden naar de huidige Z-generatie (2015-2030). Nietsvermoedend zijn ze inmiddels hun schooltijd ingestapt.